Otwarte seminarium „Sezon na humanistykę cyfrową”

W dniach 21-22 listopada 2023 r. w Poznaniu odbędzie otwarte seminarium „Sezon na humanistykę cyfrową”, w ramach którego poznańscy partnerzy projektu  – Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Politechnika Poznańska, Instytut Badań Literackich PAN oraz Poznańskie Centrum Superkomputerowo-Sieciowe – zaprezentują efekty swoich prac.  Na  seminarium złoży się  prezentacja infrastruktury Dariah.lab, w szczególności  jej komponentów związanych z Wielkopolską, oraz demonstracje laboratoriów.

Wydarzenie ma charakter otwarty i skierowane jest do społeczności akademickiej związanej z szeroko pojętą humanistyką oraz rozwojem technologii dla humanistyki, a także do bibliotekarzy muzycznych, archiwistów, autorów tekstów, tłumaczy, studentów, uczniów, pasjonatów nowych technologii i humanistyki cyfrowej, społeczności miasta Poznania i okolic.

Więcej informacji na stronie Seminarium.

Serdecznie zapraszamy!

Konferencja wieńcząca projekt DARIAH-PL

 W dniach 18-19 października w Poznaniu odbędzie się konferencja wieńcząca projekt DARIAH-PL.  Wydarzenie to będzie okazją do podsumowania trwającej trzy lata realizacji projektu oraz zaprezentowania jego rezultatów. Uczestnicy będą mogli zapoznać się z rozwiązaniami i zasobami opracowanymi w różnych obszarach humanistyki i nauk o sztuce, jak również z infrastrukturą Dariah.lab integrującą te rozwiązania.

Program konferencji obejmuje szereg sesji tematycznych grupujących prezentacje powiązanych elementów Dariah.lab:

• Digitalizacja zasobów kultury
• Badania nad sztuką i muzykologia
• Dane o kulturze
• Badania literaturoznawcze
• Gromadzenie i analiza zasobów językowych
• Narzędzia uniwersalne

Wszystkie sesje będą transmitowane na żywo na kanale YouTube PCSS. Zapraszamy do oglądania.

Cyfrowa dokumentacja Pałacu w Turwi 

Sprzęt do fotografii cyfrowej wysokiej jakości zakupiony w ramach projektu znalazł już pierwsze zastosowanie. Przy jego użyciu ekipa Działu Nowych Mediów PCSS sporządziła cyfrową dokumentację barokowego  pałacu w Turwi – dawnej siedziby rodu Chłapowskich,  którego właścicielem jest obecnie Instytut Chemii Bioorganicznej PAN.  

Kompleks zlokalizowany w Turwi w gminie Kościan, obejmuje oprócz zabytkowego pałacu, również kaplicę i park. Niegdyś był to modelowy majątek rodu Chłapowskich i kolebka nowych idei związanych z pracą organiczną.  ICHB PAN opracowuje obecnie koncepcję wykorzystania przestrzeni pałacowo-parkowej jako rezydencji artystyczno-badawczej.

Cyfrowa dokumentacja pałacu obejmuje zdjęcia kilkudziesięciu pomieszczeń pałacowych, wykonane zarówno w ciągu dnia ze światłem naturalnym, jak i w nocy ze światłem sztucznym, modele fotogrametryczne kilkunastu dzieł sztuki zlokalizowanych na terenie pałacu oraz skany kart inwentarzowych. W sumie, prace dokumentacyjne zaowocowały zbiorem kilkuset zdjęć.

Trójwymiarowe modele fotogrametryczne tworzone na podstawie zdjęć dokładnie odzwierciedlają teksturę modelowanych obiektów. Fotogrametria umożliwia więc odtworzenie rzeczywistości w przestrzeni wirtualnej. Wytworzona dokumentacja posłuży do wygenerowania wizualizacji pałacu i kaplicy oraz udostępnienia ich w formie wirtualnych wycieczek.

Realizacja dokumentacji pałacu w Turwi umożliwiła przetestowanie zakupionego sprzętu i wzorników oraz opracowanie dobrych praktyk. Jej wyniki będą stanowić wsparcie w planowaniu dalszego wykorzystania obiektu.

Warto podkreślić, że oferowana w ramach Dariah.lab usługa fotografii cyfrowej, umożliwia uzyskanie cyfrowej dokumentacji spełniającej wytyczne FADGI (ang. Federal Agencies Digital Guidlines  Initiative) dotyczące digitalizacji obrazów i materiałów dziedzictwa kulturowego.

„Kaliszanin” – cyfrowa kolekcja XIX-wiecznego periodyku na Biurku Badacza

22 czerwca br. w Miejskiej Bibliotece Publicznej im. Adama Asnyka w Kaliszu odbyła się uroczystość związana z pozyskaniem i udostępnieniem kompletu skanów XIX-wiecznego periodyku  „Kaliszanin”. Czasopismo stanowi cenne dla historyków, bibliologów czy genealogów, źródło wiedzy na temat XIX-wiecznego miasta. Było więc to ważne wydarzenie dla środowiska kaliskich muzealników i bibliotekarzy.

Zakup zbioru od Rosyjskiej Biblioteki Narodowej w Petersburgu będącej w posiadaniu kompletu wydań oraz  przygotowanie do badań graficznych skanów „Kaliszanina. Gazety miasta Kalisza i jego okolic” zrealizowane zostało przez zespół z Wydziału Filologii Polskiej i Klasycznej UAM.  Kolekcja z lat 1870-1892 wydawana w zaborze rosyjskim, obejmuje 2288 numerów o średniej liczbie stron 4, co daje ogółem około 9152  plików graficznych z cyfrowo odwzorowanymi stronami wymiarach ca 30 x 43 cm.  Cyfrowe reprinty gazety zostały udostępnione  w Wielkopolskiej Bibliotece Cyfrowej.

Zbiór zostanie poddany dalszemu przetwarzaniu z wykorzystaniem wyspecjalizowanych metod oraz narzędzi, tworzonych na potrzeby badania tekstów dawnych w ramach tzw. Biurka Badacza. Jest to kompleksowy system analizy źródeł językoznawczych i literaturoznawczych, wchodzący w skład tworzonej w ramach projektu infrastruktury Dariah.lab.  Przetwarzanie obejmuje m.in. tzw. OCR’owanie, czyli pozyskanie tekstowego zapisu zawartości poszczególnych wydań periodyku, tagowanie tekstu z wykorzystaniem narzędzi analizy językowej oraz analizę semantyczną i  wiązanie zidentyfikowanych pojęć w skonsolidowanych systemach opisu (słowniki, tezaurusy, ontologie).

Uroczystość zorganizowana w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Kaliszu przez jej dyrektora Roberta Kucińskiego, była okazją do omówienia  przez prof. Jerzego Borowczyka, roli jaką odgrywała prasa regionalna w XIX wieku.  Prof. Bogdan Hojdis przedstawił historię pozyskania kolekcji wydań  „Kaliszanina” od Rosyjskiej Biblioteki Narodowej w Petersburgu, a Adam Cankudis z UAM zapoznał uczestników uroczystości  z zagadnieniami technicznymi procesu pozyskania i opracowania kolekcji, realizowanymi w ramach prac nad Biurkiem Badacza.  Była to również okazja do przedstawienia projektu DARIAH-PL i infrastruktury Dariah.lab.   

Pozyskanie, opracowanie i udostępnienie „Kaliszanina” jest przykładem przedsięwzięcia, którego realizację umożliwią narzędzia i usługi udostępniane w Dariah.lab.

Cyfrowa infrastruktura w badaniach nad sztuką

13 czerwca 2023 r. w Instytucie Sztuki PAN odbyła się konferencja „Cyfrowa infrastruktura  w badaniach nad sztuką”. W jej ramach zaprezentowane zostały wyniki prac realizowanych przez Instytut w projekcie DARIAH-PL, w Laboratorium źródeł i Laboratorium zautomatyzowanego wzbogacania. 

W programie konferencji znalazły się prezentacje dotyczące wykorzystania nowoczesnych technologii  w badaniach nad sztuką, m.on pozyskiwania i opracowania wysokiej jakości danych dla etnomuzykologii terenowej, badań nad historią i kulturą Żydów polskich czy opracowania i udostępnienia Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce. Osobna sesja poświęcona była tematyce narzędzi wzbogacania danych muzycznych.

Dariah.lab Poland – Together for Cultural Heritage

Wzorem poprzednich lat,  projekt DARIAH-PL zostanie zaprezentowany na konferencji DARIAH Annual Event. W tym roku wydarzenie to będzie miało miejsce w Budapeszcie w dniach 6 – 9 czerwca 2023. Temat przewodni: „Cultural Heritage Data as Humanities Research Data?”

Projektowi poświęcona będzie cała sesja zatytułowana „Dariah.lab Poland – Together for Cultural Heritage”, zaplanowana na 8 czerwca na godz. 16:00. Sesja  będzie się składać z trzech części.

1. Nieinwazyjne technologie odkrywania dziedzictwa kulturowego

Podejście Dariah.lab do budowania infrastruktury pozyskiwania danych źródłowych, tworzenia sieci lokalnych centrów kompetencji i mobilnych laboratoriów, przechowywania i udostępniania danych. Na przykładach interdyscyplinarnych projektów pokażemy zastosowanie nowoczesnej infrastruktury sprzętowej w dziedzinach tradycyjnie nie kojarzonych z wykorzystaniem zaawansowanego sprzętu, takich jak historia, archeologia, etnologia czy nauki literackie, językoznawcze itp.

2. Od wyszukiwania informacji o muzyce do neuronauki dźwięku

Muzyka jest istotną częścią ludzkiej kultury i tradycji. Dariah.lab zapewnia infrastrukturę komputerową wspierającą badania (etno)muzykologów w zakresie transkrypcji muzyki, analizy barwy dźwięku czy interaktywnej digitalizacji dokumentów nutowych. Pokażemy przykłady infrastruktury, a także metody i narzędzia do badania percepcji dźwięku przez ludzi, np. przewodnictwo skóry, HRV lub EEG.

3. Harmonizacja dziedzictwa kulturowego: słowniki, jakość danych i Linked Open Data

W jaki sposób zespół Dariah.lab pracuje nad harmonizacją polskiego dziedzictwa kulturowego poprzez opracowywanie przepływów pracy do przetwarzania zasobów tekstowych (segmentacja, ekstrakcja), poprawę semantycznej interoperacyjności słowników i wspieranie lepszej organizacji baz wiedzy głównych polskich dostawców.

Serdecznie zapraszamy na prezentację.

Spotkanie Laboratorium źródeł w Instytucie Sztuki PAN

1 lutego 2023 r. w siedzibie Instytutu Sztuki PAN w Warszawie odbyło się spotkanie Laboratorium źródeł  poświęcone narzędziom i usługom tworzonym przez zespoły Instytutu. W spotkaniu wzięli udział koordynatorzy laboratorium: Maciej Głowiak i Dominik Purchała. Ze strony Instytutu stan realizacji projektu DARIAH-PL oraz dokonane zakupy infrastruktury zaprezentowały dr Dorota Piramidowicz i dr Agata Lipczik.

Dr Jacek Jackowski przedstawił MobiLab – mobilne laboratorium dźwięku i obrazu, które pozwoli na rejestrację wydarzeń artystycznych i pozyskiwanie regionalnych materiałów dźwiękowych w ramach kulturoznawczych i etnomuzykologicznych badań terenowych na obszarze całej Polski. Na  wyposażenie MobiLab składają się wysokiej klasy mikrofony różnych typów, kamery, rekordery, dyski, kompletne okablowanie, oraz komputer z oprogramowaniem do rekonstrukcji i masteringu nagrań dźwiękowych. MobiLab ruszyło już w teren z końcem 2022 r.

W Laboratorium źródeł Instytut Sztuki udostępni również dwa cenne zasoby.

„Katalog Zabytków Sztuki w Polsce”, zaprezentowany przez dr Marcina Zglińskiego, obejmie wersje cyfrowe ok. 200 tomów publikowanej od 1951 serii wydawniczej. Opiera się ona na inwentaryzacji wszystkich zabytków sztuki poza zbiorami muzealnymi i prywatnymi (architektury i wyposażenia ruchomego) i stanowi formę pośrednią między szczegółowym inwentarzem topograficznym, a katalogiem. Tworzone repozytorium umożliwi przeszukiwanie zdigitalizowanego i zweryfikowanego zasobu obejmującego wszystkie opublikowane tomy.

„Unikatowe materiały wizualne do badań dziedzictwa kulturowego Judaizmu w dawnej RP„, które przedstawił dr Piotr Lasek, to zbiór materiałów będących świadectwem obecności Żydów w Polsce. Obejmuje on dokumentację fotograficzną oraz rysunkową, powstałą przed II wojną światową, wytworzoną przez polskie organizacje i instytucje zajmujące się ochroną oraz inwentaryzacją zabytków sztuki (Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, Wydział Zabytków Towarzystwa Straży Kresowej, Centralne Biuro Inwentaryzacji Zabytków Sztuki, urzędy okręgowych konserwatorów zabytków). Całość zasobu zostanie zdigitalizowana, a uzyskane cyfrowe wersje zapisu umieszczone w repozytorium dokumentacji naukowej, dostępnym on-line.

Prezentacja Dariah.lab i Dariah Inspire na konferencji TRIPLE 2023

W dniach 1-3.02.2023 r. w Bonn odbyła się konferencja TRIPLE 2023.  TRIPLE (Transforming Research through Innovative Practices for Linked  Interdisciplinary Exploration) to europejski projekt, w ramach którego od 2019 roku tworzona jest wielojęzyczna platforma GoTriple do  przeszukiwania informacji naukowych (publikacji, projektów czy danych) w  humanistyce i naukach społecznych.

Podczas sesji plakatowej, dr inż. Tomasz Hoffmann (PCSS) i Marta  Błaszczyńska (IBL PAN) przedstawili Dariah.lab oraz Dariah Inspire – platformę wymiany wiedzy o projektach, narzędziach, osobach i instytucjach współpracujących z Dariah.lab lub związanych z humanistyką cyfrową (Dariah.lab: Interdisciplinary Collaboration of Humanities and Technology). Następnie wzięli udział w panelu dyskusyjnym na temat współpracy interdyscyplinarnej  pomiędzy humanist(k)ami i specjalist(k)ami IT w większych projektach  infrastrukturalnych. Dyskusja skłoniła uczestników do podzielenia się  doświadczeniami, wyzwaniami i metodami przyjętymi we wspólnej pracy.  Pozwoliła również na zapoznanie się z problemami i rozwiązaniami  napotykanymi przez inne zespoły w podobnych projektach.

Spotkanie grup roboczych Laboratorium źródeł na UAM

30 listopada 2022 roku w siedzibie Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu odbyło się spotkanie grup roboczych wchodzących w skład Laboratorium źródeł projektu DARIAH-PL. Podczas spotkania zespoły uniwersyteckie koordynowane przez prof. ucz. dr hab. Katarzynę Klessę prezentowały powstałe w ramach projektu laboratoria i opowiadały o organizacji oraz postępie prac.

Prof. ucz. dr hab. Maciej Karpiński oraz dr hab. Ewa Jarmołowicz-Nowikow z Zakładu Komunikacji Multimodalnej zaprezentowali – tuż przed jego oficjalną inauguracją – Laboratorium Dariah.lab MULTICO. Laboratorium powstało przede wszystkim, choć nie tylko, w celu stworzenia korpusu multimodalnego MultiCo, który ma zawierać zapis audiowizualny z mediów publicznych i ze studyjnych sesji nagraniowych wraz z synchroniczną transkrypcją warstwy werbalnej wypowiedzi i jej własnościami prozodycznymi, anotacją gestykulacji i mimiki oraz odpowiednimi metadanymi.

Dr Kamila Kłudkiewicz omówiła prace związane z tworzonym Archiwum Audiowizualnym Wydziału Nauk o Sztuce, stanowiącym bazę skanów dokumentów, fotografii, grafik oraz nagrań dźwiękowych, która w formie serwisu internetowego dostępna będzie dla użytkowników infrastruktury konsorcjum DARIAH-PL.

Ostatnim laboratorium, zaprezentowanym przez prof. ucz. dr hab. Piotra Podlipniaka z Instytutu Muzykologii, była znajdująca się w budynku Wydziału Historii UAM na kampusie Morasko, infrastruktura do badań percepcji muzyki, mowy i gestu wraz z zestawem archiwalnych danych muzycznych oraz procedury ich pozyskiwania.

W spotkaniu uczestniczyli również koordynatorzy Laboratorium źródeł: Dominik Purchała z Centrum Kompetencji Cyfrowych UW oraz Maciej Głowiak z PCSS.

Spotkanie koordynatorów laboratoriów Dariah.lab

W dniach 1-2 grudnia 2022  w CBPIO  odbyło się spotkanie koordynatorów laboratoriów tworzących infrastrukturę Dariah.  Celem spotkania było podsumowanie dotychczasowych prac toczących się w każdym z pięciu laboratoriów, omówienie planów na ostatni już rok realizacji projektu, w szczególności związanych z integracją tworzonych rozwiązań, oraz rozpoczęcie działań mających na celu opracowanie tzw. workflows.

Workflow to scenariusz realizacji zadania wykorzystujący różne elementy infrastruktury, umiejscowione w różnych laboratoriach, w celu osiągnięcia określonego celu. Scenariusze będą przykładami wykorzystania Dariah.pl i jednocześnie formą dokumentacji infrastruktury, ukazując jej potencjał. Mogą one również stanowić przykłady tzw. dobrych praktyki prowadzenia badań w danej dziedzinie humanistyki cyfrowej.